Als u zich afvraagt of een bewonerscommissie nou wel zin heeft, of dat nou wel wat oplevert, leest u dan de samenvatting van het rapport van de Bewonerscommissie Meerwaldt uit 2002 eens. Of het hele rapport. De link daarheen vindt u onderaan deze pagina.
Heel in het algemeen en kort gezegd, heeft een bewonerscommissie veel meer rechten dan individuele huurders. Een verhuurder dient in haar beleid serieus rekening te houden met vragen en adviezen van een bewonerscommissie. Via uw bewonerscommissie kunt u het snelst achterhalen of meer mensen in uw complex de zelfde klachten over hun woning hebben: bijvoorbeeld schimmel, lekkages, achterstallig onderhoud, 'n absurd hoge energierekening, enzovoorts. Zo kunt u achterhalen of er sprake is van veelvoorkomend achterstallig onderhoud, of dat alleen uw woning dat euvel heeft.
Minister Blok (VVD) heeft ooit luid en duidelijk geroepen dat hij huurders gaat 'uitroken'! Verhuurders in het nauw drijven en zo slecht onderhoud uitlokken, is een van de manieren om het doel van minister Blok (VVD) te bereiken. Met steun van uw bewonerscommissie kunt u nagaan of uw verhuurder in de benen moet komen of dat u zelf aan de slag moet... Misschien komt u er zo achter dat u recht heeft op huurkorting wegens een 'gebrek aan de woning'... Via uw bewonerscommissie staat u in elk geval veel sterker dan in uw eentje!
Tegenover de rechten van bewonerscommissies staan uiteraard ook plichten. Maar als u huurt en er in uw wooncomplex geen bewonerscommissie fungeert, doet u zichzelf behoorlijk te kort…
De Bewonerscommissie Meerwaldt vertegenwoordigde van 2001 tot medio 2016 het woningcomplex Meerwaldt en was aangesloten bij het toenmalige Huurdersplatform Palladion. In die jaren produceerde de Bewonerscommissie Meerwaldt 79 nieuwsbrieven voor de huurders in dit complex. In juni 2016 stopte deze bewonerscommissie haar werk, na ernstige meningsverschilen met de verhuurder over woonoverlast – zie verderop.
Die bewonerscommissie ontstond rond 2001, toen de woningen te koop waren aangeboden. De 24 eengezinswoningen in het complex waren in 1985 gebouwd als leerobject, met name voor energiebesparing, maar ook als experiment om met speciaal bouwmateriaal op de bouwkosten te besparen. Drie bewoners namen na het verkoopaanbod het initiatief voor een enquête naar de staat van onderhoud – want, tja: wát ga je misschien kopen??? Zij rapporteerden hierover geheel op eigen kracht aan De Dageraad, de toenmalige eigenaar van de woningen.
Dit leidde tot een flinke inhaalslag, vooral voor de gevelafwerking, de kruipruimtes en de verwarmingssystemen. De vinklijst waarmee de bewonerscommissie de voortgang bijhielde, bevatte heel wat aandachtspunten. Bewoners en bewonerscommissie participeerden bij dit project intensief en vaak tot en met het niveau van meebeslissen. De Nederlandse Woonbond ondersteunde het project onder meer met een Energie Prestatie Advies (EPA). In de tussentijd trok De Dageraad het verkoopaanbod in. In die zelfde tijd evolueerde de initiatiefgroep tot bewonerscommissie.
Toen dat inhaalproject niet meer alle energie opeiste, kwam het aspect leefbaarheid meer in de aandacht. Najaar 2006 richtte de aandacht zich daarbij vooral op de parkeerdruk, waarover u elders op deze site kunt lezen.
De bewonerscommissie hanteerde als doelstelling: veilig, gezond en comfortabel wonen voor alle bewoners, tegen een redelijke en betaalbare prijs, leefbaarheid dus. Waar deze bewonerscommissie helaas geen winst bleek te kunnen boeken, is het terrein van woonoverlast. En dat:
ondanks dat deze overlast volgens diverse media steeds vaker voorkomt, en;
ondanks dat er in de afgelopen jaren ergens (?!) positieve ervaringen zijn opgedaan met het instrument van de gedragsaanwijzing, als een flexibele maatregel tussen de extremen van niets doen en huisuitzetting; gedragsaanwijzing als een mogelijk belangrijke bijdrage aan leefbaarheid in de wijk.
ondanks dat zelfs AEDES, de vereniging van woningcorporaties, de urgentie en de mogelijkheden voor optreden erkent en bewonerscommissies de meest nabije 'ogen en oren' van corporaties in de buurten zijn.
Waar woonoverlast gedoogd wordt, gaat leefbaarheid verloren. Overlast trekt overlast aan (plus al of niet stille supporters, en woonfraude), waardoor gemakkelijk netwerken ontstaan waarin de leden elkaars antisociale gedrag versterken en in stand houden. Overlast stimuleert, zet op z'n minst de deur wagenwijd open, zeker waar autoriteiten wegkijken of bij conflicten onvoldoende hoor en wederhoor toepassen, voor:
een hoog verloop van huishoudens, waardoor buurtgenoten elkaar steeds minder kennen en accepteren(1);
angst, vooral angst voor intimidatie, waardoor gemakkelijk een vicieuze cirkel ontstaat omdat sommige overlastgevers juist daaraan meer motivatie ontlenen om op hun pad verder te gaan. Dus: nog meer overlast en meer angst;
agressiviteit bij slachtoffers van overlast. Waar zulke agressiviteit ontstaat, kan die ook een onderdeel van een vicieuze cirkel worden. De tegengestelde slachtofferreactie komt ook voor: berusting, wat het zelfde effect heeft als het wegkijken door autoriteiten.
loyaliteitsproblemen tussen buren, omdat overlastgevenden en slachtoffers van die overlast deel uit maken van groepjes buurtgenoten, groepjes die elkaar in veel gevallen overlappen – maar dat slechts gedeeltelijk. Door woonfraude ontbrandt er dan gemakkelijk een quasi-burgeroorlog op microschaal, compleet met collaborateurs.
dat door een of meer van dergelijke factoren de basis voor nabuurschap ondermijnd wordt, terwijl dat tegenwoordig zo vaak gepropageerd en soms zelfs afgedwongen wordt onder de leuze van 'participatiesamenleving'.
Rond de overlasthaard ontstaan bij verschillende omwonenden na verloop van tijd gemakkelijk posttraumatische stressklachten – PTSS. Wij hebben daar inmiddels ruime ervaring mee. De PTSS openbaart zich vaak nog jaren nadat de directe confrontatie tussen overlastgevers en omwonenden voorbij is, in angst of paniek, woede-uitbarstingen, nachtmerries, 'rare' schrik- en/of vermijdingsreacties – en dergelijke. PTSS kan gemakkelijk gereactiveerd worden door nieuwe, heftige stress-situaties en kan ook als het ware autonoom fysieke ziekte veroorzaken. Kortom een gevaar voor de volksgezondheid, ook al is dat wellicht 'slechts' op een schaal van enkele tientallen meest betrokkenen. Overlast kan vanuit de buurt komen, maar hoeveel stress veroorzaakt gentrificatie, massale sloop/nieuwbouw wel...?
Een Chinese keizer formuleerde ooit een belangrijke basisregel voor het voorkomen van burenruzie: "Alleen waar ruimte en tijd goed geordend zijn, kan vrede heersen". Aldus de overlevering. Naast lokale overheden hebben juist woningcorporaties hier een verantwoordelijkheid waar het gaat om huurders, omdat zij in grote steden zo veel bezit hebben. Een groot probleem is in deze neoliberale wereld echter, dat welke instantie je ook spreekt in dergelijke overlastsituaties, ze stuk voor stuk uitsluitend op sensationele incidenten lijken te...
willen,
kunnen,
mogen of
durven reageren.
Het is een variant van de in 2021 vaak bekritiseerde en wijdverbereide bestuurscultuur: 'Volksvertegenwoordigers vermijden de echte vragen en reageren enkel op excessen. Daardoor verliest de jonge generatie het geloof in de parlementaire democratie' (2). Melden naar een verhuurder voelt met zo'n bestuurscultuur vaak als proberen 'gewoon' te praten met een doofstomme...
Ondertussen leggen problemen soms jarenlang een enorm beslag op politiecapaciteit, vaak zonder een schim van een echte oplossing... Overlast heeft immers nogal eens een lange geschiedenis, van soms tientallen jaren, weten we helaas. En dan werken de incidentbenadering en een slechte of zelfs helemaal ontbrekende dossieroverdracht een oplossing bepaald niet in de hand. De groeiende populariteit van 'klantcontactcenters' creëert in de organisatie een 'goudmijn aan data over de klant' maar maakt de afstand tussen klant/huurder en de kern van een corporatie nogal eens alleen maar groter..., een zwakte die ook aan uitbesteding kleeft. Die datamijn levert veel op voor beleid, voor bijvoorbeeld de stratificatie van doelgroepen en dus de reclamestrategie, maar de individuele klant wordt daar niet veel wijzer van.
Het gebruik van 'klantcontactcenters' en de uitbesteding naar externe partijen werkt in de hand dat in de 'moederorganisatie' collectief geheugenverlies ontstaat bij vooral de medewerkers in het primaire proces; zij verliezen het diepere contact met de klant. De klantcontactcenters hebben vaak een sterk wisselende personeelsbezetting, zonder noemenswaardige binding aan het primaire proces en de waarden die door dat primaire proces gediend moeten worden. Wie zo'n verhuurder aanspreekt op het structurele, langdurige karakter van zorg en/of overlast, krijgt vaak de reactie: 'Dat herken ik niet.' En dat is nu precíes de essentie van geheugenverlies. Het doet denken aan de verwaarlozing van het onderwijs, waarover iemand eind 2021 opmerkte: 'De verwaarlozing van het onderwijs is niet het probleem, het is juist de bedoeling'.
Er zijn bovendien aanwijzingen dat woningbouwcorporaties zelfs bij zeer langdurig voorkomende overlast vanuit één huishouden toch frequent de overlastgegevens wissen, bijvoorbeeld na drie jaar of na elke verhuizing vanuit een van de betrokken woningen... Een argument hiervoor kan privacywetgeving of de interpretatie daarvan zijn.
Daarnaast neemt de bereidheid om herhaalde overlast te melden af, omdat ervaringen leren dat zo'n melding als een boemerang terug slaat op de melder of wordt gevolgd door 'blaming the victim'. Helaas wijst ook niets er op dat dit fragmentarische beleid wordt gecorrigeerd door samenwerking en gegevensuitwisseling tussen bijv. politie, corporatie, jeugdzorg, huisartspraktijk, GGZ, gemeentelijke overheid, Openbaar Ministerie. Het evaluatierapport van 2020 van de Commissie GREVIO over de uitvoering van het Verdrag van Istanbul toont duidelijk aan hoe laks de Nederlandse overheid is als het gaat om het aanpakken van ernstig, vooral langdurig herhaald geweld. Ine Avontuur pleitte ervoor, Hamer's mandaat uit te breiden tot het in voorjaar 2022 zo actuele geweld tegen vrouwen. Tineke Bennema betoogde daarop, dat Mariëtte Hamer een wel heel grote kluif zal hebben aan het ombuigen van de wijd verbreide cultuur van verabsolutering van de aller-individueelste expressie en het wegkijken(3).
Op 10 november 2021 presenteerde minister Ollongren een uitgebreide Kamerbrief, die corporaties meer mogelijkheden pretendeert te geven om gegevens uit te wisselen met andere partijen, die bij probleemhuishoudens betrokken zijn. Helaas hebben vanaf circa 2013 minister Blok en diens politieke vrienden de corporaties dermate hevig geplunderd, dat als die al zouden willen, zij nog in geen jaren in staat kunnen worden geacht om een substantiële bijdrage aan leefbaarheid te kunnen geven... (4)
Waar gebrekkige publieke voorzieningen in het uiterste geval toe leiden, is wellicht heel goed te zien in wat met name Het Parool rond de jaarwisseling van 2021 – 2022 publiceerde over Nieuw-West: '(...) 156 bewoners vormen een hecht, gesloten crimineel netwerk waarin jongeren doorgroeien'. Wie het rapport doorleest ziet niet alleen een hecht, maar ook zéér wijdvertakt netwerk(5).
Omdat in de grote steden heel veel illegale onderhuur wordt geconstateerd (6), is een zeer voor de hand liggende maatregel dat bij ernstige of herhaalde overlastsignalen zonder aarzelen zorgvuldig gekeken wordt naar de rechtmatigheid van de bewoning. Zonder dat waant de anonieme illegale onderhuurder zich immers ongrijpbaar, intouchable, en wordt de verhuurder wellicht ongewild de facilitator van ellende, zoals weedplantages, witwassen, mensenhandel en andere vormen van ondermijning…
Wie overlast aanmeldt, krijgt standaard te horen dat hij/zij dat verhelpt met communicatie, of met buurtbemiddeling. Diverse reacties op zo'n advies van Tros RADAR op 14 augustus 2020 roepen de vraag op of zo'n advies niet het zelfde is als dat je het slachtoffer van een woninginbraak adviseert maar bemiddeling met de inbreker aan te vragen. Maar... bemiddeling werkt alleen als aan alle voorwaarden is voldaan. Wanneer de verhuurder belang (vastgoedrendement?!) heeft bij massale sloop/nieuwbouw, wil het wel verleidelijk zijn om de buurt moedwillig te laten verloederen. Soms ontdekt de verhuurder pas na jaren dat iemand illegaal onderhuurt...(Feit).
Illegaal onderhuren: zeker als je een bedrijf hebt, moet je minstens de verhuurder, de Gemeentelijke Basisregistratie Personen (BRP), de Kamer van Koophandel, wellicht de politie, en zeker je buren misleiden (fact checked 2018) – iemand vergeten…? Op 13 februari 2019 hadden het FD, NRC, AT5, BinnenlandsBestuur, MetroNieuws, NOS en andere media hierover uitgebreid bericht.
Diverse huurvoorwaarden en bepalingen in het Burgerlijk Wetboek bieden gerichte handvatten. Nu de handhaving nog. Het argument dat de aanpak van illegale onderhuur belemmerd wordt door privacyregels, is tamelijk zwak. Het gaat hierbij immers niet om louter privégegevens, maar om de simpele identiteitsbepaling in het kader van een transactie tussen huurder en verhuurder.
Overigens kunnen ook woningeigenaren woonoverlast ervaren. Rond 2020 namen signalen hierover toe, met name vanwege het groeiend aantal woningen, dat 'verkamerd', in kleine hokjes opgeknipt wordt.
Maar er is toch onze overheid die verplicht (!) zorg draagt voor huisvesting en duurzaam leefbare wijken(7)?!
Handhaving is op zo veel terreinen in Nederland een zwaar verwaarloosd gebied. Helaas, wie goed rondkijkt, kan in diverse sectoren zien dat handhaving net als onderhoud en reparatie een lagere status heeft dan nieuwbouw. Hoofdaanklager Benjamin Ferencz tijdens de Neurenberg processen na WO-2: 'Zonder handhaving is recht een farce'. Carla Rus schreef in haar nog steeds uiterst relevante essay over de Slag om de Schelde (8) hoe dit statusprobleem in de Tweede Wereldoorlog de Zeeuwse bevolking is opgebroken, en hoe dit ook een rol speelde bij Montgomery's falende prestigeproject Market Garden bij Arnhem. Voor Amsterdam Nieuw-West wees wijlen Hein de Haan meermalen op de naar zijn idee ernstige en doelbewuste verwaarlozing van vooral de huurwoningen.
De bewonerscommissie bestond tot 23 oktober 2007 uit Fred Vos en Arnold Paalvast. Wegens verhuizing – vanwege ernstige woonoverlast – gaf Fred Vos zijn functie als penningmeester per 23 oktober 2007 op. Contactpersoon voor de bewonerscommissie was tot medio 2016: Arnold Paalvast. Hij legde zijn functie na zestien jaar neer vanwege ernstige woonoverlast.
Over de vele verschijningsvormen en aspecten van bewonerscommissies: kijk op de Nederlandse Wikipedia
Maar wat is dan een 'duurzame gemeenschap'? De EU Ministerraad legde hierover in het zogenoemde Akkoord van Bristol van 2005 het volgende vast:
"Duurzame gemeenschappen zijn plaatsen waar mensen willen wonen en werken, nu en in de toekomst. Ze voldoen aan de uiteenlopende behoeften van bestaande en toekomstige bewoners, houden rekening met het leefmilieu en dragen bij aan een hoge kwaliteit van leven. Ze zijn veilig en sluiten niemand uit, zijn het product van een goede planning, zijn goed gebouwd en worden goed bestuurd, en bieden iedereen gelijke kansen en een goede dienstverlening."
(ODPM, UK Presidency of the EU 2005, Ministerial Informal. Bristol, p. 6-7 December 2005).
Onderdeel van zo'n duurzame gemeenschap is dat er tussen de verschillende partijen sprake is van gelijkwaardigheid, van 'equality of arms', met name tussen burgers en bestuur. Daar wringt het nog weleens.
Onze Grondwet, art. 21.
De ondertekening van het Akkoord van Bristol door onze overheid: Duurzaam leefbaar zijn gebieden of gemeenschappen indien mensen er willen wonen en werken, nu en in de toekomst. Ze voldoen aan de uiteenlopende behoeften van bestaande én toekomstige bewoners, houden rekening met het leefmilieu en dragen bij aan een hoge kwaliteit van leven. Ze zijn veilig en sluiten niemand uit, zijn het product van een goede planning, zijn goed gebouwd en worden goed bestuurd, en bieden iedereen gelijke kansen en een goede dienstverlening." (Akkoord van Bristol, ODPM, 2005, p. 6)
De Kamerbrief / Algemene beleidsbrief portefeuille Volkshuisvesting en
Ruimtelijke Ordening van 14 februari 2022.
naar het begin van de pagina terug
Het rapport over de staat van onderhoud, januari 2001
Samenvatting van het rapport en nawoord, januari 2001 - maart 2008
Over leefbaarheid